Son 20 Yılın En İyi 40 Dizisi

Dizi izlemek bir keyif olmaktan çıktı; artık neredeyse kültürel bir yatırım. Son 20 yılda ekranlara gelen yapımların bir kısmı bizi eğlendirdi; bir kısmı da bizi düşünmeye, hissetmeye ve dünyaya başka gözlerle bakmaya davet etti. Büyük prodüksiyonlu epiklerden minimalist karakter dramalarına, kara mizah dolu sitcom’lardan zihin açan gizemlere kadar bu liste; hikâye anlatımının zirveye ulaştığı, unutulmaz 40 diziyi bir araya getiriyor.

İtiraf edelim ki bu diziler kimi zaman kalbimizi kırdı, kimi zaman zekâmızı gıdıkladı. Yine de hepsinin güçlü bir ifade aracı olduğunu söylemek yanlış olmaz.

Bu içerikte, hem global fenomenleri hem de kült haline gelen sessiz devleri keşfedecek; neden bu kadar konuşulduklarını bir kez daha anlayacaksınız. Dilerseniz kahvenizi alın, koltuğunuza kurulun ve yakın dönemin en iyi 40 dizisini birlikte hatırlayalım…

• Yapım Yılı: 2004
• Platform: HBO
• Sezonlar: 3
• Oyuncular: Ian McShane, Timothy Olyphant, Molly Parker, Robin Weigert
• Yayın Tarihi: 2004

“Deadwood“, David Milch’in yarattığı ve 2004-2006 yılları arasında HBO’da yayınlanan çarpıcı bir Western dizisi. 1870’lerde Güney Dakota’nın Deadwood kasabasında geçiyor ve Amerikan tarihinin en kaotik dönemlerinden birinde, kanunsuzlukla yoğrulmuş bir toplumun medeniyete doğru evrilmesini anlatıyor. Gerçek tarihi figürler ve olaylarla harmanlanan hikâye, sert diyalogları, derin karakter analizleri ve Shakespearevari anlatımıyla çok sevildi.

Dizi, 8 Emmy Ödülü kazandı ve 28 dalda aday gösterildi. Ayrıca Ian McShane, Al Swearengen rolüyle Altın Küre kazandı. Yazarlar Birliği tarafından “Tüm Zamanların En İyi 101 Yazılmış TV Dizisi” listesinde 32. sırada yer aldı.

Dizinin 13 yıl sonra gelen devam filmi, Rotten Tomatoes’da %98 eleştirmen puanı alarak büyük beğeni topladı. Film, dizinin bıraktığı yerden devam ederek karakterlere anlamlı bir kapanış sunuyor.

• Yapım Yılı: 2011
• Platform: Showtime
• Sezonlar: 8
• Oyuncular: Claire Danes, Damian Lewis, Mandy Patinkin, Rupert Friend
• Yayın Tarihi: 2011

“Homeland“, İsrail yapımı “Hatufim” dizisinden uyarlanan ve Alex Gansa ile Howard Gordon tarafından geliştirilen bir politik gerilim dizisi. CIA ajanı Carrie Mathison, Irak’ta esir düşen Amerikan askeri Nicholas Brody’nin aslında taraf değiştirmiş bir terörist olduğuna inanır. Dizi, Amerikan dış politikası, istihbarat savaşları ve bireysel psikolojik travmalar üzerinden keskin bir siyasi analiz sunar. Derin karakter çözümlemeleri, tansiyonu hiç düşmeyen anlatımı ve gerçek olaylardan esinlenen hikâyesiyle dikkat çekti.

Dizi, 8 sezon boyunca toplamda 8 Emmy ve 5 Altın Küre ödülü kazandı. Claire Danes, Carrie Mathison performansıyla 2 Altın Küre ve 2 Emmy dahil olmak üzere birçok ödüle layık görüldü. İlk sezonu, özellikle “en iyi sezon açılışlarından biri” olarak anılırken; dizi, Amerikan televizyon tarihinin en iyi casusluk anlatılarından biri olarak kabul edildi.

Final sezonu, politik zekâsını koruyarak seriye güçlü bir veda sundu. “Homeland”, savaşın, istihbaratın ve paranoyanın bireyler üzerindeki yıkıcı etkisini gözler önüne seren bir modern klasik.

• Yapım Yılı: 2005
• Platform: The WB / The CW
• Sezonlar: 15
• Oyuncular: Jared Padalecki, Jensen Ackles, Misha Collins, Mark Sheppard
• Yayın Tarihi: 2005

“Supernatural”, Eric Kripke’nin yarattığı ve 2005-2020 yılları arasında tam 15 sezon boyunca yayınlanan kült bir doğaüstü gerilim dizisi. Sam ve Dean Winchester kardeşler, Amerika’nın kasabalarını dolaşarak hayaletler, iblisler, vampirler ve meleklerle savaşıyor; bir yandan da babalarından miras kalan aile sırlarıyla yüzleşiyor. Amerikan mitolojisi, popüler kültür göndermeleri ve karakter derinliğiyle öne çıkan dizi, zamanla kendi efsanesini yarattı.

Dizi, özellikle ilk 5 sezonuyla eleştirmenlerden tam not aldı. Ardından gelen sezonlar da geniş hayran kitlesini koruyarak sadık izleyicileriyle kült bir topluluğa dönüştü. Jensen Ackles ve Jared Padalecki’nin uyumlu performansları, dizinin kimyasını ayakta tutan en güçlü unsurlardan biri olarak öne çıktı.

“Supernatural”, televizyon tarihinde en uzun soluklu fantastik dizilerden biri. 15. sezonuyla final yapan yapım, aile, fedakârlık ve kader üzerine kurulu epik bir yolculuğun da adı oldu.

• Yapım Yılı: 2001
• Platform: HBO
• Sezonlar: 5
• Oyuncular: Peter Krause, Michael C. Hall, Frances Conroy, Lauren Ambrose
• Yayın Tarihi: 2001

“Six Feet Under”, Alan Ball tarafından yaratılan ve 2001-2005 yılları arasında HBO’da yayınlanan çarpıcı bir kara drama dizisi. Los Angeles’ta bir cenaze evi işleten Fisher ailesinin üzerinden hayat, ölüm, yas, aidiyet ve kimlik gibi temaları cesurca masaya yatırıyor. Her bölüm, bir ölüm sahnesiyle başlıyor; bu ölümler hem fiziksel hem de duygusal katmanlarıyla karakterlerin iç dünyasına yansıyor. Kara mizahı, felsefi derinliği ve çarpıcı görselliğiyle izleyicisine alışılmadık ama unutulmaz bir deneyim sunuyor.

Dizi, 9 Emmy ve 3 Altın Küre dahil olmak üzere birçok prestijli ödül kazandı. Michael C. Hall’un David karakteriyle sergilediği performans, queer televizyon temsili açısından çığır açıcı kabul edildi. “Six Feet Under”, The Guardian ve Time gibi yayınlarca “tüm zamanların en iyi finallerinden birine sahip dizi” olarak tanımlandı.

Final bölümü, izleyicinin duygularını altüst eden, şiirsel bir kapanışla hafızalara kazındı. “Six Feet Under”, yaşamın faniliğini ve ölümle barışmanın yollarını anlatan bir başyapıt olarak televizyon tarihine adını yazdırdı.

• Yapım Yılı: 1993
• Platform: NBC
• Sezonlar: 11
• Oyuncular: Kelsey Grammer, David Hyde Pierce, Jane Leeves, John Mahoney
• Yayın Tarihi: 1993

“Frasier”, “Cheers” dizisinden doğan bir spin-off olsa da zamanla kendi kimliğini oluşturarak TV tarihinin en rafine komedilerinden biri haline geldi. Psikiyatrist Dr. Frasier Crane, Boston’dan memleketi Seattle’a döner; burada radyo programı sunarken babasıyla birlikte yaşamaya başlar ve entelektüel takıntılarını gündelik hayatın kaosu ile dengelemeye çalışır. Mizahı, entelektüel göndermeleri ve karakterlerin zarif çatışmaları ile “Frasier”, klasik sitcomlardan ayrılır; tam anlamıyla ‘zeki komedi’ kategorisine girer.

Dizi, 37 Emmy Ödülü kazanarak uzun yıllar boyunca bu alanda rekoru elinde tuttu. Kelsey Grammer ve David Hyde Pierce’ın karşılıklı oyunculuğu, özellikle eleştirmenlerden büyük övgü aldı. Dizi; zekâ, sınıf, aile ve yalnızlık gibi temaları hem incelikli hem de bol kahkahalı şekilde işledi.

2023’te Paramount+’ta yayınlanan devam dizisiyle Dr. Frasier Crane karakteri yıllar sonra yeniden ekranlara döndü. Yeni versiyon, orijinal dizinin zarif tonunu korurken karakterin yaşlanmış ama hâlâ çözümleyemediği yönlerine odaklanıyor.

• Yapım Yılı: 2009
• Platform: CBS
• Sezonlar: 7
• Oyuncular: Julianna Margulies, Christine Baranski, Matt Czuchry, Josh Charles, Archie Panjabi
• Yayın Tarihi: 2009

“The Good Wife”, Robert ve Michelle King’in yarattığı, politik skandalın gölgesinde kendi gücünü yeniden inşa eden bir kadının hikâyesini anlatan etkileyici bir hukuk draması. Kocasının (bir eyalet savcısı) skandalı sonrası yıllar sonra avukatlığa geri dönen Alicia Florrick’in gözünden; güç, etik, kadınlık ve sadakat gibi kavramlar derinlikli biçimde işleniyor. Dizi, hukuk draması gibi başlasa da zamanla çok katmanlı bir karakter hikâyesine dönüşüyor.

“The Good Wife”, yayınlandığı süre boyunca hem eleştirmenlerin hem izleyicilerin sevgisini kazandı. 5 Emmy, 1 Altın Küre ve birçok prestijli ödül kazandı. Julianna Margulies, Alicia rolüyle özellikle övgü topladı ve kariyerinin en güçlü performanslarından birini sergiledi. Dizi, dijital çağda medya ve siyasetin etkilerini de cesurca ele almasıyla öne çıktı.

2017’de yayınlanan spin-off dizi “The Good Fight”, Diane Lockhart karakterine odaklanarak bu evreni daha cesur ve politik bir anlatımla genişletti. O da kendi başına ayrı bir başarı hikâyesi yazdı.

• Yapım Yılı: 2013
• Platform: Netflix
• Sezonlar: 6
• Oyuncular: Kevin Spacey, Robin Wright, Michael Kelly, Kate Mara
• Yayın Tarihi: 2013

“House of Cards”, Beau Willimon tarafından yaratılan ve Netflix’in ilk büyük orijinal dizilerinden biri olarak dijital platform çağını başlatan politik bir gerilim klasiği. Amerikan Kongresi’nde başlayıp Beyaz Saray’a uzanan bu hikâyede, hırslı ve acımasız politikacı Frank Underwood’un iktidar oyunlarına tanıklık ediyoruz. Dizi, Shakespearevari entrikaları, dördüncü duvarı kıran anlatımı ve amansız güç savaşlarıyla türünün sınırlarını yeniden çizdi.

İlk sezonundan itibaren büyük yankı uyandıran “House of Cards”, 7 Emmy ve 2 Altın Küre dahil olmak üzere pek çok ödül kazandı. Kevin Spacey ve Robin Wright, özellikle Frank ve Claire Underwood karakterleriyle televizyon tarihinin en çarpıcı ikililerinden biri haline geldi.

Dizi, hem içerik hem dağıtım modeli açısından çığır açtı; tüm sezonun aynı anda yayınlanması, binge-watching kültürünü yerleştiren ilk örneklerden biri olmasını sağladı. Aynı zamanda, siyasetin karanlık yüzüne dair en keskin televizyon eleştirilerinden biri olarak hafızalara kazındı.

• Yapım Yılı: 2006
• Platform: NBC / DirecTV
• Sezonlar: 5
• Oyuncular: Kyle Chandler, Connie Britton, Taylor Kitsch, Aimee Teegarden, Michael B. Jordan
• Yayın Tarihi: 2006

“Friday Night Lights”, Peter Berg’in aynı adlı filmden uyarlayarak televizyona taşıdığı, Teksas’ın küçük bir kasabasında geçen ve Amerikan futbolu üzerinden tüm bir toplumu anlatan benzersiz bir drama. Dillon Lisesi’nin futbol takımı etrafında şekillense de, dizi aslında hayaller, sınıf ayrımları, gençlik baskıları ve aile ilişkileri üzerine kurulu bir Amerikan portresi. Koç Eric Taylor ve eşi Tami Taylor, dizinin ahlaki pusulası.

Dizi ilk sezonunda mütevazı reytingler alsa da, zamanla kült mertebesine ulaştı. 3 Emmy ödülü kazandı; Kyle Chandler ve Connie Britton performanslarıyla özellikle öne çıktı. Dizi, dokunaklı ama asla duygusal sömürüye kaçmayan anlatımı ve elde kamera estetiğiyle gerçekliğe çok yakın bir ton tutturdu.

“Clear eyes, full hearts, can’t lose” sloganı, bir kuşağın hayat mottosu haline geldi. “Friday Night Lights”, spor dizisi olmanın çok ötesinde; kalabalık içinde yalnız kalmayı, umutla hayal kırıklığı arasındaki ince çizgiyi anlatan bir başyapıt.

• Yapım Yılı: 1993
• Platform: ABC
• Sezonlar: 12
• Oyuncular: Dennis Franz, David Caruso, Jimmy Smits, Kim Delaney, Gordon Clapp
• Yayın Tarihi: 1993

“NYPD Blue”, Steven Bochco ve David Milch’in birlikte yarattığı, polisiyeyi karakterlerin psikolojileri, özel hayatları ve etik çatışmaları üzerinden ele alan devrimsel bir televizyon klasiği. New York Polis Teşkilatı’nda görev yapan dedektiflerin gündelik hayatları ve mesleki zorlukları etrafında dönen bu dizi, hem duygusal gerçekçiliği hem de zamanına göre cesur anlatımıyla dikkat çekti. Sert dili, çıplaklık ve şiddet sahneleriyle Amerikan televizyonunda taşları yerinden oynattı.

Dizi boyunca özellikle Dennis Franz’ın canlandırdığı Andy Sipowicz karakteri, televizyonun en karmaşık, en insani anti-kahramanlarından biri olarak öne çıktı. Dizi, 20 Emmy dahil olmak üzere toplamda 84 ödül kazandı. Aynı zamanda, polisiyeyi salt prosedürlükten çıkarıp dramatik anlatının merkezine taşıyan yapımlardan biri olarak kabul edildi.

“NYPD Blue”, hem hikâye örgüsü hem karakter gelişimi açısından döneminin çok ötesine geçen bir yapı sunarak bugünkü dizilerin önünü açtı. “The Shield”, “The Wire”, “Southland” gibi daha sonra gelen pek çok yapımın yolunu bu dizi döşedi.

• Yapım Yılı: 2013
• Platform: Netflix
• Sezonlar: 7
• Oyuncular: Taylor Schilling, Uzo Aduba, Laura Prepon, Danielle Brooks, Kate Mulgrew
• Yayın Tarihi: 2013

“Orange Is the New Black”, Piper Kerman’ın anı kitabından uyarlanan, kadın cezaevi anlatılarını hem gerçekçi hem de kurgusal zenginlikle harmanlayan bir dizi. New York’ta rahat bir hayat süren Piper Chapman’ın geçmişteki bir uyuşturucu bağlantısı yüzünden hapse girmesiyle başlayan hikâye, kısa sürede parmaklıklar ardındaki onlarca kadının yaşamına odaklanan çok sesli bir anlatıya dönüştü.

Kadın dayanışması, sınıf, ırk, cinsellik, sistemsel eşitsizlikler gibi birçok konuyu ele alan dizi, duvarlar arkasındaki hayatı ironik, çarpıcı ve zaman zaman yürek burkan bir dille aktardı. Uzo Aduba (Crazy Eyes) başta olmak üzere birçok oyuncu uluslararası üne kavuştu. Dizi; 4 Emmy, 3 SAG Ödülü ve 6 Altın Küre adaylığı dahil olmak üzere pek çok prestijli ödülle onurlandırıldı.

Netflix’in “binge” izleme kültürünü dünya çapında benimseten yapımlarından biri olan OITNB, platformun ilk büyük hitlerinden. Dolayısıyla dijital televizyon çağının kimliğini şekillendirdiğini söylemek yanlış olmaz.

• Yapım Yılı: 2012
• Platform: ABC
• Sezonlar: 7
• Oyuncular: Kerry Washington, Tony Goldwyn, Bellamy Young, Guillermo Díaz, Jeff Perry
• Yayın Tarihi: 2012

“Scandal”, Shonda Rhimes imzalı bir politik entrika ve kriz yönetimi dizisi. Beyaz Saray’ın karanlık koridorlarında dönen skandalların tam ortasında, eski başkanlık iletişim direktörü Olivia Pope ve ekibinin yürüttüğü “itibar kurtarma” operasyonlarını konu alıyor. Her bölümde hem bir olay temizleniyor hem de kirli geçmişler yüzeye çıkıyor. Dizi asıl gücünü, Olivia’nın aşk, sadakat, güç ve adalet arasında sıkıştığı büyük çatışmadan alıyor.

Kerry Washington, Olivia Pope rolüyle televizyon tarihinde siyahi bir kadının başrolde yer aldığı ilk büyük ağ draması olarak çığır açtı. 7 sezon boyunca popülerliğini koruyan dizi, özellikle hızlı temposu, ani ters köşeleri ve bağımlılık yaratan “Shondaland” üslubuyla dikkat çekti. Emmy, NAACP Image Awards ve Peabody gibi prestijli ödüllere layık görüldü.

“Scandal”, kadın gücü, medya manipülasyonu ve sistem içindeki adaletsizlikleri sorgulayan keskin bir pop kültür fenomeniydi. Özellikle “It’s handled” ve “I’m the hell in high heels” gibi replikleriyle, karakter yazımında ikonik bir yere oturdu.

• Yapım Yılı: 1997
• Platform: Comedy Central
• Sezonlar: 26+
• Oyuncular: Trey Parker, Matt Stone, Mona Marshall, April Stewart
• Yayın Tarihi: 1997

“South Park”, Trey Parker ve Matt Stone’un yarattığı, Amerikan televizyonunun en uzun soluklu ve en sivri dilli animasyon dizilerinden. Colorado’nun uydurma South Park kasabasında yaşayan dört çocuğun (Stan, Kyle, Cartman ve Kenny) çocuksu masumiyetle dünyanın saçmalıklarına maruz kalmasını konu alıyor. Bu masumiyetin içinde pornografi, siyaset, din, ırkçılık, tüketim çılgınlığı ve çok daha fazlası, keskin bir hicivle paketleniyor.

Dizi, çizgi film formatının sınırlarını yerle bir eden anlatımıyla fenomene dönüştü. Emmy dahil birçok ödül kazandı, kültür-siyaset-toplum üçgenindeki olayları haftalık olarak neredeyse “canlı” üretimle yorumladı. Cartman’ın akıl almaz kötülüğü, Kenny’nin her bölümde ölmesi, Randy Marsh’ın saçmalıkları… Hepsi pop kültürde ayrı bir ikon oldu.

“South Park” kurumsallığın, politik doğruculuğun ve ikiyüzlü ahlak anlayışının suratına tokat gibi inen bir karikatür. Hiçbir kutsalı yok, kimseye ayrıcalık tanımıyor ve işte bu yüzden hâlâ güncel, hâlâ cesur, hâlâ çok komik.

• Yapım Yılı: 2007
• Platform: AMC
• Sezonlar: 7
• Oyuncular: Jon Hamm, Elisabeth Moss, Christina Hendricks, January Jones, John Slattery
• Yayın Tarihi: 2007

“Mad Men”, Matthew Weiner’ın yarattığı, 1960’lar Amerika’sının reklam dünyasında geçen stilize ve karakter odaklı bir başyapıt. Madison Avenue’deki bir reklam ajansında çalışan Don Draper’ın hem kariyerinde hem de iç dünyasında yürüttüğü çift yaşam, Amerika’nın değişen sosyal, kültürel ve politik atmosferiyle paralel ilerliyor. Sigara dumanı, viski bardağı ve gizli travmaların fonunda geçen bu hikâye; kimlik, sınıf, cinsiyet ve modern bireyin yalnızlığı üzerine kurulu.

Dizi; 16 Emmy ve 5 Altın Küre dahil olmak üzere 100’den fazla ödül kazandı. Jon Hamm’in Don Draper performansı bir televizyon ikonuna dönüştü. Elisabeth Moss’un canlandırdığı Peggy Olson karakteri, feminist anlatıların örneklerinden biri olarak kabul edildi. Dönem estetiği, kostüm tasarımı ve detaylara gösterilen özen, diziyi görselliğiyle de kült statüsüne taşıdı.

“Mad Men”, reklamcılığın altın çağını anlatırken aslında insanın kimlik inşasını, kırılganlığını ve bastırılmış arzularını didik didik ediyor. Her bölüm, sanki iyi giyinmiş bir yalnızlığın portresi gibi. Zarif, derin ve yakıcı.

• Yapım Yılı: 2009
• Platform: ABC
• Sezonlar: 11
• Oyuncular: Ed O’Neill, Sofia Vergara, Julie Bowen, Ty Burrell, Jesse Tyler Ferguson, Eric Stonestreet
• Yayın Tarihi: 2009

“Modern Family”, Christopher Lloyd ve Steven Levitan tarafından yaratılan, klasik aile komedisini baştan tanımlayan çok ödüllü bir mockumentary (sahte belgesel) dizisi. Aynı geniş ailenin üç farklı koluna odaklanan dizi; heteroseksüel çekirdek aile, eşcinsel ebeveynli evlatlık aile ve yaş farkı olan Latin-Amerikalı evlilik üzerinden, modern dünyanın aile tanımını yeniden yazıyor.

Dizi, 22 Emmy ve 1 Altın Küre dâhil olmak üzere sayısız ödül kazandı. Özellikle Ty Burrell’ın Phil Dunphy karakteri, “iyi baba ama tam bir çocuk ruhlu adam” arketipini televizyonda ölümsüzleştirdi. Jesse Tyler Ferguson ve Eric Stonestreet’in canlandırdığı çift, hem komik hem temsil açısından dönemin en dikkat çeken figürlerindendi.

“Modern Family”, klişe komedilerin ötesine geçerek duygusal zekâsı yüksek, her bölümde kahkaha ile kalp kırıklığını harmanlayan bir aile portresi sundu. Final bölümüyle 11 yıllık yolculuğunu gözyaşı ve tebessümle tamamladı. Her evin içinden bir parça taşıdığı için bu kadar evrensel oldu.

• Yapım Yılı: 2003
• Platform: Fox (ilk 3 sezon), Netflix (4. ve 5. sezon)
• Sezonlar: 5
• Oyuncular: Jason Bateman, Michael Cera, Will Arnett, Jessica Walter, Jeffrey Tambor, Tony Hale, Portia de Rossi
• Yayın Tarihi: 2003

“Arrested Development”, Mitchell Hurwitz’in yarattığı, dağılan bir emlak imparatorluğunun ardından ayakta kalmaya çalışan son derece işlevsiz bir ailenin kara komedisi. Michael Bluth, skandallarla dolu ailesini bir arada tutmaya çalışırken, izleyiciye Amerikan orta sınıfı, şirket ahlakı ve aile dinamikleri üzerine sivri dilli bir hiciv sunuluyor. Belgesel tarzı anlatımı, iç içe geçmiş esprileri ve zeka seviyesi yüksek mizahıyla zamanının çok ötesinde bir iş.

Dizi 6 Emmy ödülü, 1 Altın Küre kazandı ve sayısız kült sahne yarattı. Jason Bateman’ın giderek yıpranan Michael performansı, Will Arnett’ın absürt Gob tiplemesi ve Jessica Walter’ın pasif-agresif alkolik Lucille’i hâlâ sit-com tarihinin en özgün karakterlerinden sayılır.

Fox’ta iptal edildikten sonra Netflix tarafından geri getirilen dizi, 4. ve 5. sezonlarıyla hem nostaljik hem tartışmalı bir dönüş yaptı. İlk üç sezon hâlâ “kült sitcom” dendiğinde akla gelen ilk örneklerden.

“Arrested Development”, detaycılığı, tekrar izlendikçe yakalanan şakaları ve ironisiyle zekâyla sabrın komediye dönüştüğü bir ustalık işi.

• Yapım Yılı: 1998
• Platform: HBO
• Sezonlar: 6
• Oyuncular: Sarah Jessica Parker, Kim Cattrall, Kristin Davis, Cynthia Nixon
• Yayın Tarihi: 1998

“Sex and the City”, Candace Bushnell’ın köşe yazılarından uyarlanan ve Darren Star tarafından geliştirilen, 90’ların sonunda kadın bakış açısıyla şehir hayatını ekranlara taşıyan devrim niteliğinde bir dizi. New York’un kalbinde yaşayan dört kadın (Carrie, Samantha, Charlotte ve Miranda) üzerinden aşkı, seksüelliği, arkadaşlığı ve özgürlüğü konuşurken, dizi adeta şehirle birlikte nefes alıyor. Carrie’nin ikonik anlatımıyla her bölüm bir iç ses, bir soru, bir kırılma anı…

Dizi; 7 Emmy, 8 Altın Küre ve sayısız kültürel etki kazandırdı. Sarah Jessica Parker, Carrie Bradshaw performansıyla modayı, feminizmi ve 30’larında bekar kadını yeniden tanımladı. “Manolo Blahnik”, “Mr. Big” ve “Cosmopolitan” artık birer simge.

2008 ve 2010’da gelen sinema filmleri karmaşık eleştiriler alsa da, dizinin bıraktığı etkinin devamı niteliğindeydi. 2021’de başlayan “And Just Like That…” dizisiyle karakterler bu kez yaş alan kadınlar olarak karşımıza çıktı. Zamanla, yine konuşulmaya değer bir tartışma alanı yarattı.

“Sex and the City”, bir dönemin özgürlük manifestosu, topuklu ayakkabılarla yazılmış bir kadınlık bildirisi.

• Yapım Yılı: 2010
• Platform: AMC
• Sezonlar: 11
• Oyuncular: Andrew Lincoln, Norman Reedus, Melissa McBride, Danai Gurira, Jeffrey Dean Morgan
• Yayın Tarihi: 2010

“The Walking Dead”, Frank Darabont’un geliştirdiği ve Robert Kirkman’ın çizgi roman serisinden uyarlanan post-apokaliptik bir hayatta kalma destanı. Zombi kıyameti sonrası hayatta kalmayı başaran bir grup insanın hem yaşayan ölülerle hem de birbirleriyle verdiği mücadele, dizinin kalbini oluşturuyor. Ancak asıl hikâye, zombilerden çok, insanların karanlık doğasına, liderlik, ahlak ve toplumsal düzen arayışına odaklanıyor.

Dizi; ilk sezonuyla devrim yarattı, sonraki sezonlarında iniş çıkışlar yaşasa da kültleşmeyi başardı. Özellikle Rick Grimes (Andrew Lincoln) ve Daryl Dixon (Norman Reedus) karakterleri, televizyon tarihine adını yazdırdı. 2 Emmy kazandı, onlarca ödüle aday gösterildi. Ayrıca, dizinin evreni zamanla genişledi: Fear the Walking Dead, The Walking Dead: World Beyond, Daryl Dixon ve Dead City gibi spin-off dizilerle hikâye çok kollu bir evrene dönüştü.

“The Walking Dead”, korku türünü dramatik derinlikle birleştiren, zombilerin gölgesinde insan doğasının en ilkel yanlarını sorgulatan bir hayatta kalma alegorisi. “We are the walking dead” cümlesiyle, izleyicisine zombilerden daha tehlikeli şeyin insanın kendisi olduğunu hatırlattı.

• Yapım Yılı: 2003
• Platform: CBS
• Sezonlar: 21+
• Oyuncular: Mark Harmon, Michael Weatherly, Cote de Pablo, David McCallum, Sean Murray
• Yayın Tarihi: 2003

“NCIS” (Naval Criminal Investigative Service), Donald P. Bellisario ve Don McGill tarafından yaratılan, Amerikan donanması ve deniz piyadeleriyle ilgili suçları çözmekle görevli bir ekibin maceralarını anlatan uzun soluklu bir prosedürel suç draması. Dizi; askeri disiplinin keskinliğiyle karakter dinamiklerinin sıcaklığı arasında kurduğu dengeyle yıllarca sadık bir izleyici kitlesine hitap etti. Her bölüm yeni bir vaka, her sezonda ise ekibin kişisel geçmişlerine dair yeni sırlar açığa çıktı.

Mark Harmon’ın canlandırdığı Leroy Jethro Gibbs karakteri, sessiz liderliği ve “kuralları”yla dizinin temel taşı oldu. Ekip üyeleri arasında geçen esprili diyaloglar, karakterlerin travmaları ve bağlılıkları, NCIS’i bir “ekip aile” hikâyesi haline getirdi.

Dizi; 400’den fazla bölümüyle Amerikan televizyon tarihinin en çok izlenen yapımlarından biri oldu. Ayrıca “NCIS: Los Angeles”, “NCIS: New Orleans”, “NCIS: Hawai’i” ve 2024’te başlayan “NCIS: Sydney” gibi spin-off’larla global bir suç-evrenine dönüştü.

“NCIS”, haftalık suçları çözen bir ekipten fazlası: Askerî hiyerarşi, kişisel bağlılıklar ve adalet arayışı üzerine kurulmuş, istikrarın ekran karşılığı olan bir televizyon anıtı.

• Yapım Yılı: 2016
• Platform: Netflix
• Sezonlar: 4 (5. sezon final olacak)
• Oyuncular: Millie Bobby Brown, Finn Wolfhard, David Harbour, Winona Ryder, Gaten Matarazzo
• Yayın Tarihi: 2016

“Stranger Things”, Duffer Kardeşler tarafından yaratılan, bilimkurgu, korku ve nostaljiyi ustalıkla harmanlayan bir pop kültür fenomeni. 1980’lerin küçük kasaba atmosferinde geçen dizi, bir çocuğun kaybolmasıyla başlayan esrarengiz olaylar zincirini, alternatif bir evren olan “Upside Down”, devlet sırları ve doğaüstü güçlerle örüyor. Tüm bunların ortasında, deneylere maruz kalmış özel yetenekli bir kız olan Eleven ortaya çıkıyor.

Retro müzikler, neon ışıklar, Dungeons & Dragons referansları ve Walkie-Talkie’li dostluklarla dizi, bir kuşağın ruh hali gibi işliyor. Winona Ryder’ın dönüşü, Millie Bobby Brown’un yıldızlaşması ve David Harbour’un anti-kahraman şerifi, ekranın unutulmazları arasına girdi.

Dizi; 12 Emmy, 1 SAG ve sayısız ödül kazandı. Netflix’in global büyümesinde önemli rol oynadı. Her sezonu merakla beklenen “event” dizilerden biri haline geldi. 5. sezonuyla final yapacak olan dizi, bir dönemi uğurlamaya hazırlanıyor.

• Yapım Yılı: 2004
• Platform: Syfy (eski adıyla Sci-Fi Channel)
• Sezonlar: 4 (2003’te mini dizi ile başladı, 2004–2009 arasında ana dizi yayınlandı)
• Oyuncular: Edward James Olmos, Mary McDonnell, Katee Sackhoff, Jamie Bamber, James Callis, Tricia Helfer
• Yayın Tarihi: 2004

“Battlestar Galactica”, Glen A. Larson’ın 1978 tarihli orijinal serisinin Ronald D. Moore tarafından radikal bir yeniden yorumu. İnsan medeniyeti, kendi yarattığı yapay zekâ ırkı Cylonlar tarafından yok edilir. Hayatta kalan küçük bir insan filosu, efsanevi “Dünya” gezegenine ulaşma ümidiyle galaksinin derinliklerine doğru kaçar. Bu destansı kaçışın kalbinde ise Battlestar Galactica adlı savaş gemisi ve onun karizmatik ama yorgun komutanı Admiral Adama yer alır.

Dizi din, siyaset, etik, kimlik ve insanlık üzerine derin sorgulamalarla dolu bir alegori. “Bir kez olmuş olan, tekrar olacaktır” mottosuyla kader, döngüsellik ve özgür irade gibi felsefi sorulara dalıyor.

Emmy dahil pek çok ödül kazanan ve 2000’lerin en iyi dizilerinden biri kabul edilen yapım; karakter derinliği, politik metaforları ve karanlık atmosferiyle kült mertebesine ulaştı. Kara deliklerden çok daha karanlık olan şeyin insan doğası olduğunu kanıtladı.

• Yapım Yılı: 2004
• Platform: ABC
• Sezonlar: 6
• Oyuncular: Matthew Fox, Evangeline Lilly, Terry O’Quinn, Josh Holloway, Michael Emerson, Naveen Andrews
• Yayın Tarihi: 2004

“Lost”, J.J. Abrams, Damon Lindelof ve Jeffrey Lieber’in imzasını taşıyan, televizyon tarihine yön veren gizem, karakter draması ve metafizik öğelerle örülü çığır açan bir dizi. Sydney’den Los Angeles’a giden Oceanic 815 uçağının düşmesiyle başlayan hikâye, hayatta kalan yolcuların ıssız bir adada verdiği mücadeleyi konu alıyor. Ama bu öyle sıradan bir ada değil: kutup ayıları, zaman kaymaları, elektromanyetik anomaliler ve adanın “iradesi” devreye girince, hayatta kalma mücadelesi bir varoluş testine dönüşüyor.

Her bölümde bir karakterin geçmişine (ve sonra geleceğine, hatta alternatif gerçekliğine) ışık tutulmasıyla, dizi kurgusal yapıyı bambaşka bir seviyeye taşıdı. Kırık insan hikâyeleriyle gizemi ustalıkla harmanladı.

Emmy, Altın Küre ve sayısız ödül kazanan “Lost”, özellikle ilk sezonuyla tüm dünyayı ekran başına kilitledi. Final sezonu hâlâ tartışmalı olsa da, dizi anlatım biçimiyle hem network TV’yi hem de dijital çağın dizilerini şekillendirdi.

• Yapım Yılı: 1994
• Platform: NBC
• Sezonlar: 15
• Oyuncular: Anthony Edwards, George Clooney, Julianna Margulies, Noah Wyle, Eriq La Salle
• Yayın Tarihi: 1994

“ER” (Emergency Room), Michael Crichton’ın yarattığı ve yapımcılığını John Wells’in üstlendiği, modern tıp dramalarının atası sayılabilecek bir dizi. Chicago’daki County General Hastanesi’nin acil servisinde görev yapan doktorlar ve hemşirelerin bir yandan vakalarla, diğer yandan özel hayatlarıyla verdiği mücadele anlatılıyor. Tıbbi terimlerin ardına saklanmayan insani krizler, zamanla izleyicinin damarına kadar işliyor.

Yayınlandığı dönemde televizyonun ritmini değiştiren “ER”, hem teknik başarısıyla (tek planda çekilen ameliyathane sahneleriyle efsaneleşti), hem de karakter derinliğiyle çıtayı yükseğe koydu. George Clooney’nin yıldızını parlatan rol Dr. Doug Ross’tu; Julianna Margulies’in Carol Hathaway karakteriyle yaşattığı duygu ise hâlâ unutulmaz.

Dizi; 23 Emmy dahil 116 ödül kazandı. 15 sezon boyunca izleyiciyle bağını koparmadı. Karakter ölümleri, beklenmedik ayrılıklar ve toplumsal olaylara cesurca değinen yapısıyla türünün sınırlarını zorladı.

“ER”, tempolu anlatımı, duygusal zekâsı ve gerçekçiliğiyle TV tarihinin en saygıdeğer yapı taşlarından biri oldu.

• Yapım Yılı: 2005
• Platform: NBC
• Sezonlar: 9
• Oyuncular: Steve Carell, Rainn Wilson, John Krasinski, Jenna Fischer, Mindy Kaling, B.J. Novak
• Yayın Tarihi: 2005

“The Office”, Ricky Gervais’in İngiliz yapımından uyarlanan, Greg Daniels imzalı bir mockumentary komedi. Scranton, Pennsylvania’daki Dunder Mifflin adlı kağıt şirketinde çalışan bir grup ofis çalışanının sıradan ama bir o kadar absürt hayatını, “belgesel” formatında izliyoruz. Bu sıradanlıkta, iş yerindeki arkadaşlıkların, aşkların, pasif-agresif gerilimlerin ve delicesine komik anların ne kadar evrensel olduğunu görüyoruz.

Steve Carell’in canlandırdığı Michael Scott karakteri, rahatsız edici liderlik örneğinden zamanla dokunaklı bir başrole dönüşerek televizyon tarihinin en sevilen figürlerinden oldu. Rainn Wilson’ın Dwight Schrute performansı ise tam anlamıyla ikonik. Jim-Pam aşkı, Toby’nin sessiz çilesi, Kevin’ın çorba felaketi derken dizi, ofis hayatının absürtlüğünü evrensel bir dile çevirdi.

Dizi; 5 Emmy kazandı, 42 adaylık aldı. İlk başta düşük reytinglerle mücadele etse de zamanla bir kült haline geldi, dijital platformlarda en çok izlenen yapımlardan biri oldu. “That’s what she said” gibi replikler, artık günlük hayatın parçası.

“The Office”, her gün aynı masaya oturmanın, birbirine katlanmanın ve bazen de iş yerinde hayat arkadaşını bulmanın mümkün olduğunu kanıtlayan bir mikrokozmos. Gülümseterek düşündüren, düşündürürken içten içe saran bir ofis hali.

• Yapım Yılı: 1989
• Platform: Fox
• Sezonlar: 35+
• Oyuncular: Dan Castellaneta, Julie Kavner, Nancy Cartwright, Yeardley Smith, Hank Azaria
• Yayın Tarihi: 1989

“The Simpsons”, Matt Groening’in yarattığı, modern Amerikan ailesini ve toplumu animasyonun keskin kalemiyle tiye alan bir televizyon devri. Springfield adlı kurgusal bir kasabada yaşayan Homer, Marge, Bart, Lisa ve Maggie’den oluşan Simpson ailesi, dünyanın absürtlüklerini aynalayan bir yapı haline geldi.

Dizi; din, siyaset, kapitalizm, eğitim, medya, çevre, popüler kültür (yani aklına gelebilecek her şeyi) mizahının radarına alıyor. Homer’ın “D’oh!” nidaları, Lisa’nın idealleri, Bart’ın afacanlığı ve Maggie’nin sessiz zekâsı; artık birer simge.

“The Simpsons”, 30’dan fazla Emmy kazandı ve ABD tarihinin en uzun soluklu primetime dizisi unvanına sahip. South Park, Family Guy, BoJack Horseman gibi dizilerin önünü açtı; hatta zaman zaman geleceği “tahmin etmesiyle” bambaşka bir mitolojiye dönüştü.

• Yapım Yılı: 2001
• Platform: Fox
• Sezonlar: 9 sezon + 1 mini dizi (“Live Another Day”)
• Oyuncular: Kiefer Sutherland, Mary Lynn Rajskub, Dennis Haysbert, Carlos Bernard
• Yayın Tarihi: 2001

“24”, Joel Surnow ve Robert Cochran tarafından yaratılan ve gerçek zamanlı anlatımıyla televizyon tarihine kazınan, tansiyonu hiç düşmeyen bir aksiyon-polisiye dizisi. Her sezon 24 saatlik bir zaman dilimini kapsar ve her bölüm gerçekten de “bir saat”i anlatır. Yani dakikalar akar, bomba gerçekten geri sayar. Bu konseptin merkezindeyse efsane ajan Jack Bauer vardır: Ulusal krizleri durduran, emir tanımayan, zamanla savaşan bir adam.

Kiefer Sutherland’in performansı, yalnızca Emmy ve Altın Küre kazandırmakla kalmadı, “TV’deki en cool adam” statüsünü de sabitledi. Dizi; suikast girişimlerinden biyolojik saldırılara, nükleer tehditlerden iç politika entrikalarına kadar geniş bir kriz skalası sundu. Ve tüm bunları tek bir güne sığdırdı.

“24”, 20 Emmy dahil olmak üzere birçok ödül kazandı ve televizyonun aksiyon türünde yeni bir anlatım standardı belirledi. “Live Another Day” ile 2014’te geri döndü, ardından kısa ömürlü spin-off “24: Legacy” geldi. Ama Jack Bauer’siz “24”, hep eksik kaldı.

“24”, ekranın nabzını tutan, her bölümü diken üstünde izleten ve “bir bölüm daha” dedirtmeyi sistematik olarak başaran, zamanla yarışan bir televizyon efsanesiydi.

• Yapım Yılı: 2002
• Platform: HBO
• Sezonlar: 5
• Oyuncular: Dominic West, Lance Reddick, Sonja Sohn, Wendell Pierce, Michael K. Williams, Idris Elba
• Yayın Tarihi: 2002

“The Wire”, eski polis muhabiri David Simon’ın yarattığı, şehir denen organizmanın damarlarını tek tek açıp gösteren, sosyolojik bir başyapıt. Baltimore’un uyuşturucu çeteleriyle başlayan hikâye; 5 sezon boyunca polis teşkilatı, liman işçileri, belediye politikası, okul sistemi ve basın dünyasını ele alarak komple bir düzeni masaya yatırıyor.

Her sezon bir katmanı açıyor; her karakter, sistemin başka bir kırık dişlisi oluyor. Omar Little gibi silahlı Robin Hood’lar, Stringer Bell gibi Harvard hayali kuran gangsterler, McNulty gibi yıkıcı kahramanlar… Dizi, klasik iyi-kötü çatışmasından uzak, grinin 99 tonunu sunuyor.

“The Wire” hiçbir zaman büyük reytingler almadı ama kültürel etkisi devasa oldu. Finalinden yıllar sonra “tüm zamanların en iyi dizisi” listelerinde sürekli bir numara olmayı sürdürdü. Akademisyenlerden siyasetçilere kadar herkesin referans verdiği bir medya efsanesine dönüştü.

• Yapım Yılı: 2005
• Platform: ABC
• Sezonlar: 20+ (devam ediyor)
• Oyuncular: Ellen Pompeo, Sandra Oh, Patrick Dempsey, Chandra Wilson, James Pickens Jr., Justin Chambers
• Yayın Tarihi: 2005

“Grey’s Anatomy”, Shonda Rhimes’ın yarattığı, tıp dramasını kalp masajı kıvamında duygusallıkla harmanlayan, modern televizyonun en uzun soluklu ve en çok konuşulan dizilerinden. Seattle Grace Hastanesi’nde başlayan bu hikâye, genç stajyerler, deneyimli cerrahlar ve sürekli bir kaos ortamında geçen hayatlar etrafında dönüyor. Merkezde ise hem anlatıcı hem de merkezkaç kuvvet olan Meredith Grey var.

İlk sezondan itibaren izleyiciyi kendine bağlayan dizi; unutulmaz karakterleri (Cristina Yang bir efsane), ilişkileri (MerDer, Jolex, Calzona…), ameliyatlar kadar travmalarla da anılıyor. Sonuçta her sezon kalp kırdı, gözyaşı akıttı ama yine de kadın gücü, çeşitlilik ve kırılganlık gibi kavramları da ekranın merkezine yerleştirdi.

Dizi; 4 Emmy, 2 Altın Küre dahil olmak üzere onlarca ödül kazandı. Shondaland imparatorluğunun temelini attı. 20 yılı aşkın süredir ekranda olmasıyla artık bir TV “olgusu” hâline geldi. Diziye fon olan müzikler bile bir jenerasyonun duygusal haritasını çizdi.

• Yapım Yılı: 1999
• Platform: HBO
• Sezonlar: 6 (resmi olarak 6 sezon ama 6. sezon iki parça hâlinde yayımlandı)
• Oyuncular: James Gandolfini, Edie Falco, Lorraine Bracco, Michael Imperioli, Tony Sirico
• Yayın Tarihi: 1999

“The Sopranos”, David Chase’in yarattığı, organize suçun ağır topu Tony Soprano’nun mafya liderliğiyle banliyö babalığı arasında sıkışan yaşamını anlatan, televizyonun dönüm noktası sayılan bir başyapıt. Dizi; hem klinik psikoloji hem de gangsterlik ekseninde, maskülenliğin çöküşü, Amerikan rüyasının çürümüş hali ve aile kavramının kara mizahını ustalıkla işliyor.

Tony Soprano, bir yandan işkence emri verirken diğer yandan terapistine panik ataklarından bahsediyor. Bu çelişkilerle dolu yapı, karakter derinliği açısından televizyon tarihinin çıtasını belirledi. Mafya dünyasının şiddetini, evliliğin boğuculuğuyla; sokakların kanını, çocukların okul sorunlarıyla aynı kadraja aldı.

Dizi; 21 Emmy, 5 Altın Küre ve yüzlerce başka ödül kazandı. James Gandolfini ve Edie Falco’nun performansları hâlâ ders olarak okutuluyor. Final sahnesi, TV tarihinin en çok konuşulan kapanışlarından biri oldu. Her sezonu; ahlak, sadakat, ölüm ve aidiyet üzerine yazılmış bir kara roman gibi.

“The Sopranos”, televizyonu ‘dizi‘ olmaktan çıkarıp ciddi sanat kategorisine taşıyan yapıların başında gelir. Hâlâ etkisi sürüyor, hâlâ analiz ediliyor ve hâlâ kimse net olarak Tony’nin kaderini bilmiyor.

• Yapım Yılı: 2010
• Platform: BBC One
• Sezonlar: 4 sezon + 1 özel bölüm
• Oyuncular: Benedict Cumberbatch, Martin Freeman, Andrew Scott, Mark Gatiss
• Yayın Tarihi: 2010

“Sherlock”, Sir Arthur Conan Doyle’un klasik dedektifini 21. yüzyıla taşıyan Steven Moffat ve Mark Gatiss imzalı, stilize ve yüksek tempolu bir polisiye uyarlama. Akıllı telefonlar, GPS, sosyal medya… Tüm teknolojik çağ detayları içindeyken Sherlock Holmes hâlâ aynı: Gözlem yeteneğiyle insan zihninin sınırlarını zorlayan bir “sosyopat dedektif.” Dr. John Watson ise onun dengeleyici gücü, dostu, tanığı ve izleyiciyle empati köprüsü.

Benedict Cumberbatch’in Sherlock’u; hızlı konuşan, hızlı düşünen ve duygularını kelime dağarcığının dışına iten bir figür. Martin Freeman’ın Watson’ı ise travmayla baş eden, sadakati yüksek ama sıradanlığı asla kabullenmeyen biri. Dizi; her biri neredeyse sinema filmi uzunluğunda 90 dakikalık bölümleriyle polisiye anlatımı baştan yazdı.

“Spoiler” vermemek için dikkatli olmak gerek ama Andrew Scott’ın Moriarty performansı kötü adam anlatımı tarihine geçti diyebiliriz…

Dizi; BAFTA dahil birçok ödül kazandı, global bir fenomene dönüştü. Tumblr jenerasyonunun nabzını tutarken, görsel stili ve kurgu hızıyla da kopyalanamaz bir yere oturdu.

“Sherlock”, klasik dedektiflik anlatısını postmodern anlatı estetiğiyle birleştirerek karakterlerin ruhunu da çözümleyen bir ekran deneyimiydi.

• Yapım Yılı: 1993
• Platform: Fox
• Sezonlar: 11
• Oyuncular: David Duchovny, Gillian Anderson, Mitch Pileggi, William B. Davis
• Yayın Tarihi: 1993

“The X-Files”, Chris Carter tarafından yaratılan, bilinmeyenin peşindeki iki FBI ajanının hikâyesiyle bilimkurgu, korku ve polisiye türlerini tek potada eriten kült bir televizyon fenomeni. Ajan Fox Mulder, evrenin derinliklerine inanır; Ajan Dana Scully ise bilimin soğukkanlı gerçekliğine sadıktır. İkisinin arasında ise “gerçek” vardır. Genellikle dosya kapaklarının arasında kaybolmuştur…

Her bölümde başka bir doğaüstü vaka (uzaylılar, mutantlar, ruhlar, komplo teorileri…) işlenirken, büyük resimde hükümetin gizli deneyleri, örtbas edilen gerçekler ve çok daha karanlık yapılar yavaş yavaş ortaya çıkar. Ve elbette, arka planda hep aynı cümle yankılanır: “The truth is out there.”

Dizi; 11 sezon, 2 sinema filmi ve birçok yan projeyle dev bir evrene dönüştü. Gillian Anderson ve David Duchovny’nin ikonik kimyası, pop kültür DNA’sına da işlendi. X-Files; 16 Emmy, 5 Altın Küre ve sayısız ödül kazandı. Scully karakteri, kadın bilim insanı temsilinde çığır açtı ve #ScullyEffect diye anılan bir sosyal etki yarattı.

“The X-Files”, 90’ların merak, paranoya ve dijital çağ öncesi korkularını belgeleyen, jeneriği bile tüy ürperten bir televizyon arşivi.

• Yapım Yılı: 1997
• Platform: The WB / UPN
• Sezonlar: 7
• Oyuncular: Sarah Michelle Gellar, Alyson Hannigan, Nicholas Brendon, David Boreanaz, James Marsters
• Yayın Tarihi: 1997

“Buffy the Vampire Slayer”, Joss Whedon’un yarattığı, “bir kız vampirlerle dövüşüyor” fikrini alıp onun altına psikolojik derinlik, mitolojik evren ve feminizm yükleyen çığır açıcı bir gençlik/fantastik dizisi. Buffy Summers, gündüz sıradan bir lise öğrencisi; gece ise doğaüstü yaratıklara karşı savaşan “seçilmiş kişi.” Sunnydale kasabası cehennemin tam üstüne kuruluysa sıradanlık zaten mümkün değil.

Dizi büyümek, kimlik, kayıp, aşk ve travma gibi evrensel temaları fantastik bir dille işledi. Willow’un büyü yolculuğu, Spike ve Angel arasında sıkışan duygusal çatışmalar, Scooby Gang’in dostluğu… Her biri ayrı bir kült başlık oldu.

“Buffy”, 2 Emmy kazandı ama asıl başarısı kültürel etkisi oldu: Akademik makalelere konu oldu, #BuffyStudies diye bir alan bile açıldı. Pop kültürde kadın kahraman temsili deyince hâlâ ilk akla gelenlerden.

“Buffy the Vampire Slayer”, türleri altüst eden, hem gotik hem komik hem de duygusal olarak yıpratıcı bir televizyon mitolojisi.

• Yapım Yılı: 1963 (klasik seri) / 2005 (modern seri)
• Platform: BBC
• Sezonlar: 26 sezon (klasik) + 14 sezon (modern, hâlâ devam ediyor)
• Oyuncular: David Tennant, Matt Smith, Jodie Whittaker, Peter Capaldi, Ncuti Gatwa, Catherine Tate, Billie Piper
• Yayın Tarihi: 1963 (orijinal çıkış), 2005 (yeniden doğuş)

“Doctor Who”, dünyanın en uzun soluklu bilimkurgu dizisi. Bir zaman lordu olan Doktor, insan formunda görünüp, uzay-zamanı “TARDIS” adlı mavi bir polis kulübesiyle dolaşan, gezegenleri, türleri, hatta duyguları kurtaran bir kahraman. Tek sabit şey: Değişim. Doktor’un en büyük gücü yeniden doğabilmesi.

Her bölümde bambaşka bir zaman dilimi ya da galaksiden hikâyeler izlerken; geçmişe de gideriz, gelecekten de kovalanırız. Dizi; varoluşsal sorular, aşk, kayıp, aidiyet ve insanlık üzerine de düşündürür. “Dalek”ler, “Cybermen”ler, “Weeping Angels” gibi ikonlaşmış düşmanları, zamanın ötesinden gelen metaforlar gibidir.

Dizi, sayısız oyuncuyla Doktor karakterini yeniden tanımladı. David Tennant ve Matt Smith dönemiyle globalde büyük patlama yaptı. Jodie Whittaker ilk kadın Doktor olarak tarih yazdı. 2024 itibarıyla Ncuti Gatwa ile çok daha taze, renkli ve queer bir evrene giriyor.

“Doctor Who”, 100’den fazla ülkeye yayılan, BAFTA ve Hugo dahil birçok ödül kazanan ve hâlâ durmaksızın yenilenen bir TV mucizesi.

• Yapım Yılı: 1999
• Platform: NBC
• Sezonlar: 7
• Oyuncular: Martin Sheen, Allison Janney, Bradley Whitford, Richard Schiff, Rob Lowe, Dule Hill
• Yayın Tarihi: 1999

“The West Wing”, Aaron Sorkin’in kaleminden çıkma, Beyaz Saray’ın Batı Kanadı’nda geçen ve ABD Başkanlığı’nı insani, idealist ve yer yer kusurlu biçimde anlatan bir politik dram klasiği. Merkezde, liberal ama duygusal zekâsı yüksek Başkan Josiah Bartlet ve onun politik danışmanlarından oluşan çekirdek ekip var. Diyaloglar hızlı, tempolu ve entelektüel; kararlar ise etikle çıkarın, kişisel olanla evrenselin kesiştiği yerde alınıyor.

Sorkin’in “yürürken konuşma” stili, karakterlerin dünyayı değiştirme isteklerini de ileri taşıyor. Dizi; siyasetle ilgilenmeyeni bile içine çekecek kadar sürükleyici, hem bürokrasiye hem umuda göz kırpacak kadar sahici.

“The West Wing”, 26 Emmy, 2 Altın Küre dahil olmak üzere sayısız ödül kazandı. Özellikle Martin Sheen’in başkanlık yorumu, Allison Janney’nin C.J. Cregg performansı ve Bradley Whitford’ın Josh Lyman karakteri hâlâ TV tarihinin en unutulmazları arasında.

Dizi, Amerikan siyasetini idealize ettiği kadar; yasaların gri alanlarını, kamuoyunun gücünü ve liderliğin yalnızlığını da derinlemesine inceledi. “Ne olmalı?” sorusunu soranların dizisiydi.

• Yapım Yılı: 2010
• Platform: ITV (İngiltere) / PBS Masterpiece (ABD)
• Sezonlar: 6 sezon + 2 sinema filmi
• Oyuncular: Hugh Bonneville, Maggie Smith, Michelle Dockery, Elizabeth McGovern, Dan Stevens
• Yayın Tarihi: 2010

“Downton Abbey”, Julian Fellowes’un yarattığı, İngiliz taşrasındaki görkemli bir malikanede yaşayan Crawley ailesi ile onların hizmetkârlarının iç içe geçmiş hayatlarını konu alan tarihi drama. 1912’deki Titanic kazasından başlayıp 1920’lerin sonuna kadar uzanan dizide, savaş, sosyal değişim, aşk, miras ve sınıf çatışmaları zarif ama keskin bir dille işleniyor.

Dizi, katı hiyerarşilerin içinde yükselen bireysel arzulara, değişen toplumsal rollerin doğurduğu krizlere ve hem yukarıdakilerin hem aşağıdakilerin insani zaaflarına odaklanıyor. Lady Mary’nin içsel çatışmaları, Violet Crawley’nin (Maggie Smith’in sivri dilli ihtişamıyla) salonlara attığı sözlü tokatlar ve hizmetkârlar arasındaki sadakat oyunları diziyi ayrı bir klasmanda konumlandırıyor.

“Downton Abbey”, 15 Emmy, 3 Altın Küre ve sayısız BAFTA adaylığıyla hem İngiliz hem Amerikan izleyicisinin gönlünü fethetti. Prodüksiyon tasarımı, kostümler ve dönemin atmosferine olan sadakatiyle zamansız bir klasik…

2019 ve 2022’de gelen iki sinema filmiyle hikâye beyazperdeye taşındı ve nostaljiyi taçlandırdı.

• Yapım Yılı: 1990
• Platform: NBC
• Sezonlar: 22+ (devam ediyor, ara verdiği 2010’dan sonra 2022’de yeniden başladı)
• Oyuncular: Sam Waterston, Jerry Orbach, S. Epatha Merkerson, Chris Noth, Jesse L. Martin, Anthony Anderson
• Yayın Tarihi: 1990

“Law & Order”, Dick Wolf’un yarattığı, televizyon tarihinin en sağlam yapı taşlarından. Her bölümde önce polisler bir suçu araştırır, ardından savcılar davayı mahkemeye taşır. Bu çift katmanlı formülüyle hem suçun sahadaki karşılığını hem de hukuk sisteminin işleyişini objektif bir soğukkanlılıkla sunar. “Based on ripped from the headlines” notuyla başlayan her hikâye, gerçek hayata cesurca temas eder.

Dizi; kurgusundaki minimalizm, anlatımındaki ciddiyet ve karakter odaklı değil sistem odaklı ilerleyişiyle, türün DNA’sını değiştirdi. Jerry Orbach’ın efsanevi dedektifi Lennie Briscoe, Sam Waterston’ın ADA Jack McCoy yorumu hâlâ örnek alınan karakterler arasında. Her biri sert, sade, tok.

20 yıl boyunca kesintisiz yayında kalan ilk versiyon, 2010’da final yaptı. Ama 2022’de yeniden başladı. Bu arada, “SVU” başta olmak üzere birçok spin-off’la “Law & Order” evreni genişledi; Wolf’un yarattığı “procedural drama” ekolü modern Amerikan televizyonunun omurgası oldu.

“Law & Order”, sistemin ritmini, hukukun gri bölgelerini ve gerçeğin peşindeki çelişkileri dakikaya bölüp önümüze seren bir televizyon kurumu. Giriş jeneriğiyle bile dizinin nabzı atmaya başlar: “In the criminal justice system…”

• Yapım Yılı: 1989
• Platform: NBC
• Sezonlar: 9
• Oyuncular: Jerry Seinfeld, Julia Louis-Dreyfus, Jason Alexander, Michael Richards
• Yayın Tarihi: 1989

“Seinfeld”, Jerry Seinfeld ve Larry David’in birlikte yarattığı, bir dönemin mizah anlayışını kökünden değiştiren kült sit-com. New York’ta yaşayan dört karakterin (Jerry, George, Elaine ve Kramer) gündelik yaşamda karşılaştığı küçük olaylar etrafında dönen dizi, tam da bu “küçük” şeyleri devleştirmesiyle tarih yazdı. Asansör konuşmaları, sopa çorbası, festivus kutlamaları, puffy shirt krizi… hepsi hayatın kendisi kadar anlamsız ve bu yüzden komik.

Klişelere sırtını dönen dizi, romantik çözümlere yer vermedi, karakterleri asla “geliştirmedi” ve final bölümünde bile izleyiciyle inatla didişti. Bu inat, “Seinfeld”’i kendi kurallarını koyan bir televizyon devine dönüştürdü. Julia Louis-Dreyfus’un Elaine performansı ve Michael Richards’ın fiziksel komedi ustalığı, ayrı ayrı övgüye değer.

Dizi; 10 Emmy, 3 Altın Küre dahil sayısız ödül kazandı. “No hugging, no learning” (Sarılma yok, ders çıkarma yok) felsefesiyle yazılan her bölüm, bugün hâlâ izlenip aynı etkiyi yaratıyor. Modern komedinin yapı taşlarından biri sayılıyor.

• Yapım Yılı: 1994
• Platform: NBC
• Sezonlar: 10
• Oyuncular: Jennifer Aniston, Courteney Cox, Lisa Kudrow, Matt LeBlanc, Matthew Perry, David Schwimmer
• Yayın Tarihi: 1994

“Friends”, David Crane ve Marta Kauffman’ın yarattığı, modern şehir hayatının belki de en sıcak kurgusu. New York’ta yaşayan altı arkadaş (Rachel, Monica, Phoebe, Joey, Chandler ve Ross) arasında geçen bu hikâye; aşk, iş, aile ve dostluk gibi temaları kahkaha ve duyguyla harmanlayarak 90’ların (ve sonrası her neslin) kalbine kazındı. Central Perk’te içilen kahveler, Monica’nın obsesifliği, Phoebe’nin “Smelly Cat” şarkısı ya da Chandler’ın sakarlığı. Diziyle ilgili her şey artık ikonik.

Dizi; 6 ana karakterin hepsini eşit şekilde işleyerek ansambl komedinin altın standardını belirledi. Jennifer Aniston’ın Rachel’ı 90’ların saç modasını belirlerken, Matthew Perry’nin Chandler’ı sitcom mizahına yeni bir zamanlama anlayışı getirdi. Ve Ross’un “we were on a break!” savunması hâlâ tartışmalı.

Friends, 6 Emmy dahil olmak üzere onlarca ödül kazandı. Final bölümü dünya çapında 52 milyon kişi tarafından izlendi. Dizi; Netflix’te, Max’te her jenerasyona yeniden ulaşarak ölümsüzleşti. 2021’deki “Reunion” özel bölümü, karakterlerin hâlâ kalplerde yaşadığını gösterdi.

• Yapım Yılı: 2007
• Platform: CBS
• Sezonlar: 12
• Oyuncular: Jim Parsons, Johnny Galecki, Kaley Cuoco, Simon Helberg, Kunal Nayyar, Mayim Bialik
• Yayın Tarihi: 2007

“The Big Bang Theory”, bir grup dâhinin gündelik sosyal hayatta attığı her adımı bir deney gibi yaşaması üzerine kurulu, zekice yazılmış bir sit-com. İki fizikçi olan Sheldon Cooper ve Leonard Hofstadter, bilimsel teorileri ezbere bilseler de komşuları Penny sayesinde duygusal zekâya dair ciddi bir öğrenme sürecine girerler. Diğer geek tayfa üyeleri Howard ve Raj ile birlikte evrenin sırlarını çözmekle sosyal normlar arasında sıkışıp kalırlar.

Dizi; bilimle komediyi birleştirirken, dâhi olmanın yalnızlıkla nasıl harmanlandığını da eğlenceli bir dille işledi. Sheldon’ın obsesif rutinleri, bazinga şakaları ve “sosyallik deneyleri” onu modern televizyonun en ikonik karakterlerinden biri hâline getirdi. Kaley Cuoco’nun Penny karakteriyle bu evrende kurulan zıt kutuplar çekimi, diziye duygu dengesi kattı.

“The Big Bang Theory”, 10 Emmy, 1 Altın Küre ve onlarca adaylıkla taçlandırıldı. Jim Parsons (Sheldon) 4 kez En İyi Erkek Oyuncu Emmy’sini kazandı. Dizi o kadar sevildi ki “Young Sheldon” adında bir prequel bile çekildi.

“The Big Bang Theory”, “nerd” kelimesini cool hâle getirdi. Işın kılıçlarından kuantum fiziğine, çizgi romanlardan evrim teorisine kadar; popüler kültürü bilimin merceğinden süzen, benzersiz bir komedi deneyiydi.

• Yapım Yılı: 2008
• Platform: AMC
• Sezonlar: 5
• Oyuncular: Bryan Cranston, Aaron Paul, Anna Gunn, Dean Norris, Giancarlo Esposito
• Yayın Tarihi: 2008

“Breaking Bad”, sıradan bir kimya öğretmeninin kanser teşhisi sonrası ailesine para bırakmak için metamfetamin üretmeye başlamasıyla başlayan; sonra da yavaş yavaş bir anti-kahramana, hatta bir canavara dönüşmesini anlatan bir başyapıt. Walter White, ilk bölümde acınası biri olarak tanıtılırken, finalde “I did it for me” diyen, egosunun kurbanı olmuş bir efsaneye dönüşür.

Vince Gilligan’ın yarattığı bu dizide dramatik gerilim, sembolik anlatım ve karakter derinliği mükemmel bir matematikle işlenir. Jesse Pinkman’ın (Aaron Paul) trajik kayıplarla dolu karakter yolculuğu, Walter’ın ahlaki çöküşüyle paralel ilerler. Her sezonda doz artar, her bölümde sınırlar daha da silinir. Dizi ilerledikçe, “iyi” ile “kötü” arasındaki çizgi değil, izleyicinin yargı kabiliyeti bulanıklaşır.

Breaking Bad, 16 Emmy, 2 Altın Küre, sayısız eleştirel övgü ve milyonlarca sadık izleyiciyle televizyon tarihinin en güçlü anlatılarından biri kabul edilir. “Ozymandias” gibi bölümleriyle sinema diliyle dizi çekmenin altın standardını belirledi.

• Yapım Yılı: 2011
• Platform: HBO
• Sezonlar: 8
• Oyuncular: Emilia Clarke, Kit Harington, Peter Dinklage, Lena Headey, Nikolaj Coster-Waldau, Sophie Turner
• Yayın Tarihi: 2011

“Game of Thrones”, George R.R. Martin’in “Buz ve Ateşin Şarkısı” roman serisinden uyarlanan ve televizyonun epik anlatımını bambaşka bir seviyeye taşıyan bir fantezi başyapıtı. Westeros’un yedi krallığında, Demir Taht uğruna verilen acımasız mücadeleleri; entrika, ihanet, kan ve kaderle örülü bir anlatımla ekrana taşıdı.

Her karakterin yaşamla ölüm arasındaki yolculuğu neredeyse bir zar atımına bağlı. Starklar’ın trajedisi, Lannisterlar’ın kurnazlığı, Targaryen ejderhalarının yükselişi ve White Walker tehdidi gibi katmanlı öyküler; diziyi insan doğasının karanlık ve ihtiraslı bir aynası hâline getirdi. Peter Dinklage’ın Tyrion Lannister yorumu ve Emilia Clarke’ın Daenerys evrimi, popüler kültüre damga vurdu.

“Game of Thrones”, 59 Emmy kazanarak bu alanda rekor kırdı. Yapım kalitesi, savaş sahneleri, müzikleri ve “Red Wedding” gibi şok edici anlarıyla ekran tarihinin en büyük prodüksiyonlarından biri oldu. Ancak final sezonu, özellikle son bölümleri, tartışmalı bir miras da bıraktı. Epik bir zirveden, aceleyle yazılmış bir kapanışa düşüş olarak değerlendirildi.

“Game of Thrones” bir dönemdi. Televizyonun anlatı sınırlarını zorlayan, her bölümle global gündem yaratan, replikleri dillerden düşmeyen ve izleyiciyi sürekli diken üstünde tutan bir ekran fenomeni…