Dünya genelinde 1 milyardan fazla bisiklet olduğu tahmin ediliyor. Bisiklet sürmek, bugüne kadar icat edilmiş en enerji verimli ulaşım biçimlerinden biri.
Peki ama bisiklet, neden yürümekten ya da koşmaktan çok daha kolay geliyor? Cevap, bedenimizle iki tekerlekli bu makine arasındaki mükemmel biyomekanik uyumda yatıyor.
Bir bisiklet, temel olarak oldukça basit bir yapıya sahiptir: 2 tekerlek, pedallar, zincirle arka tekerleğe aktarılan güç ve vites sistemi. Ancak bu basit yapı, insan fizyolojisine neredeyse kusursuz şekilde uyum sağlıyor.
Yürürken veya koşarken vücudumuz aslında kontrollü bir şekilde öne doğru düşer; her adımda bacaklarımızı yerçekimine karşı sallarız. Bu sallanma hareketi bile başlı başına enerji tüketir. Kollarınızı bir saat boyunca sürekli sallamanızın ne kadar yorucu olduğunu hayal edim.
Oysa bisiklet sürerken bacaklarınız geniş yaylar çizmez, küçük ve dairesel hareketler yapar. Her adımda tüm bacak ağırlığınızı yukarı kaldırmak yerine, sadece kalça ve diz eklemlerini döndürerek pedal çevirirsiniz. Bu da ciddi enerji tasarrufu sağlar.
Enerjinin boşa gitmediği ulaşım biçimi
Yürürken her adımda ayağınız yere çarpar; bu küçük çarpışmalar ses ve titreşim olarak hissedilir. Bu da harcadığınız enerjinin bir kısmının ısı ve ses olarak boşa gitmesi anlamına geliyor.
Ayrıca her adımda kendinizi biraz yavaşlatırsınız: ayak yere önde basar, vücut arkadadır; bu da kısa süreli fren etkisi yaratır. Kaslarınız bu yavaşlamayı aşmak için tekrar hız kazanmak zorunda kalır.
Bisiklet ise bu sorunlara tekerlekle çözüm getirir. Lastikler, yere çarpmak yerine yüzeye nazikçe dokunur ve süzülerek ilerler. Çarpışma yok, ani fren yok. Pedal çevirdiğiniz güç doğrudan ileri harekete dönüşür.
Kasları en verimli noktada tutan sistem
İnsan kaslarının bir sınırı vardır: Ne kadar hızlı kasılırlarsa, o kadar az kuvvet üretir ve daha fazla enerji harcarlar.
İşte bisiklet vitesleri, bu fiziksel sınırı aşmanın anahtarıdır. Hızlandıkça vitesi artırırsınız; böylece kaslarınız çok hızlı çalışmak zorunda kalmaz. Kaslarınız, en verimli kuvvet üretme ve enerji tüketme noktasında kalır.
Bazı durumlarda yürümek daha etkili
Her ne kadar bisiklet çoğu zaman avantajlı olsa da bazı durumlarda yürümek daha etkili olabilir. Özellikle eğimi yüzde 15’i geçen dik yokuşlarda bisiklet pedalları, sizi ve aracı yukarı taşımakta zorlanır. Bu gibi yerlerde düz bacak itişiyle yürümek ya da tırmanmak daha etkili.
Ancak inişlerde durum tam tersi. Yokuş aşağı bisiklet sürmek neredeyse enerji harcamadan mümkünken, yürümek veya koşmak zorlu bir hal alır. Yüzde 10’un üzerindeki eğimlerde her adım, eklemlerinize binen darbe yüzünden hem daha çok enerji harcar hem de vücudu yorar.
'Biyomekanik bir mucize'
Edith Cowan Üniversitesi'nden Biyomekanik Profesörü Prof. Dr. Anthony Blazevich, The Conversation'da kaleme aldığı yazıda "Rakamlar her şeyi anlatıyor," diyor ve ekliyor: "Bisiklet sürmek, yürümekten en az dört kat, koşmaktan ise sekiz kat daha enerji verimli. Bu verimlilik; eklem hareketini azaltması, çarpışma etkisini ortadan kaldırması ve kasların en ideal hızda çalışmasını sağlaması sayesinde oluşuyor."
Yürüme, koşma ve bisiklete binmenin kıyaslandığı 2003 tarihli bir araştırmada, bisiklete binmenin harcanan enerji açısından 4 kat daha verimli olduğu tespit edilmişti.
2016'da Brunel Üniversitesi'nde yapılan bir araştırma da düzenli olarak bisikletle işe gidip gelenlerin, Dünya Sağlık Örgütü tarafından önerilen haftada 150 dakikalık orta düzeyde egzersiz yapma seviyesine ulaşma ihtimalinin 4 ila 6 kat fazla olduğunu ortaya koymuştu.
Daha fazla kalori yakımı
Harvard verilerine göre, 68 kg’lık bir kişi orta tempoda 30 dakika bisiklet sürdüğünde 240 kalori harcarken, aynı sürede yürüdüğünde sadece 154 kalori harcıyor.
Zira bisiklet sürmek aynı zamanda daha yoğun bir egzersiz: bacak kaslarını güçlendirip, dayanıklılığı artırırken, akciğerin oksijen ve karbondioksit alışverişi yapma kapasitesini geliştirme potansiyeli de daha yüksek.
Bisiklet, yürümeye göre eklemleri daha az zorladığı için eklem sağlığını da destekler. Özellikle diz, kalça ya da bel problemi olanlar için ideal bir alternatif olabilir.
JAMA Network Open verilerine göre, bisiklet kullanımı demans riskini yüzde 19, Alzheimer riskini yüzde 22 oranında azaltırken, yürüyüşe kıyasla daha belirgin beyin hacmi artışları sağlar.
Benzer biçimde CBS News, iş yerine bisikletle gidip gelenlerin kalp hastalığı, kanser ve ölüm riskinin daha düşük olduğunu belirtiyor.
